Medycyna spersonalizowana w ortopedii

Terapie „szyte na miarę” coraz częściej wykorzystywane są w ortopedii – jest to holistyczne podejście, które obejmuje cały proces leczenia – od precyzyjnej diagnostyki, po indywidualnie zaplanowany zabieg, aż po spersonalizowaną rehabilitację. Jest to stale rozwijający się obszar, który w przyszłości będzie złotym standardem. O ortopedii spersonalizowanej rozmawiamy z dr. n. med. Piotrem Dudkiem, specjalistą ortopedii i traumatologii narządu ruchu w Szpitalu Carolina.

Jak Pan definiuje medycynę spersonalizowaną w kontekście ortopedii?

Medycyna spersonalizowana to nie tylko implanty dopasowane do konkretnego pacjenta. To przede wszystkim podejście, w którym cały proces leczenia – od diagnostyki, poprzez zabieg, aż po rehabilitację – jest dostosowany do indywidualnych potrzeb i cech chorego, aby umożliwić mu jak najszybszy powrót do zdrowia i pełnej sprawności.

Czy możemy powiedzieć, że to już standard, czy wciąż innowacja?

To jest już teraźniejszość, ale jeszcze nie standard w każdym szpitalu. W wielu ośrodkach leczenie wciąż opiera się na pewnych schematach. Obecnie wiemy jednak, że pacjenta należy traktować indywidualnie – aby szybciej diagnozować i skuteczniej leczyć. W podejściu „szytym na miarę” kluczowe jest to, że każdy pacjent jest inny – różni się trybem życia, poziomem aktywności i oczekiwaniami wobec terapii. Dla jednych celem może być ograniczenie dolegliwości bólowych, dla innych – powrót do pełnej sprawności, a nawet możliwość ponownego uprawiania sportu.

Jakie technologie obecnie umożliwiają personalizację leczenia w ortopedii?

Ogromne znaczenie ma druk 3D, który zrewolucjonizował planowanie operacji – pozwala na tworzenie przymiarów oraz modeli anatomicznych. Druk 3D wykorzystywany jest także do produkcji implantów – zamiast tradycyjnych metod, takich jak frezowanie czy toczenie, coraz częściej stosuje się nowoczesne rozwiązania umożliwiające precyzyjne zaprojektowanie kształtu i idealne dopasowanie materiałów do potrzeb pacjenta. Kolejnym, a zarazem najważniejszym elementem są operacje robotyczne lub wspomagane ramionami robotycznymi. Dzięki nim nawet standardowe implanty można ustawić w taki sposób, aby jak najlepiej odwzorowywały anatomię pacjenta.

Czy wykorzystuje się sztuczną inteligencję w planowaniu zabiegów ortopedycznych?

Można powiedzieć, że tak. Większość algorytmów wspierających naszą pracę bazuje w mniejszym lub większym stopniu na sztucznej inteligencji. Obejmują one m.in. rozwiązania wykorzystujące wirtualną i rozszerzoną rzeczywistość, które pozwalają nie tylko precyzyjniej planować zabiegi, ale także symulować ich przebieg i przewidywać możliwe scenariusze leczenia. Trzeba jednak podkreślić, że najważniejszy pozostaje czynnik ludzki – ostateczne decyzje podejmuje chirurg.

Jakie są najważniejsze korzyści dla pacjenta?

Dzięki personalizacji możemy wykonać implanty, które w idealny sposób mogą odtworzyć ubytki chrzęstne i kostne, przez co skraca się czas operacji oraz poprawiają się wyniki leczenia. To przekłada się na szybszą rehabilitację oraz szybszy powrót pacjenta do sprawności.

Jak Pan widzi przyszłość spersonalizowanej ortopedii w perspektywie 5–10 lat?

Przyszłość ortopedii z pewnością będzie mocno związana z rozwojem nowych technologii. Jeszcze dekadę temu trudno było wyobrazić sobie tak szerokie zastosowanie sztucznej inteligencji w medycynie, a dziś staje się ona codziennością. Jestem przekonany, że to właśnie narzędzia oparte na algorytmach i personalizacji będą kierunkiem rozwoju, choć wciąż pozostaje pytanie, na ile uda się je udoskonalić i jak bardzo będą mogły wspierać lekarzy w praktyce klinicznej. Koncepcja zdalnych operacji chirurgicznych pojawiła się już kilkadziesiąt lat temu – rozważano ją m.in. w armii amerykańskiej w kontekście leczenia rannych żołnierzy oraz w programach kosmicznych NASA. Ówczesna technologia nie pozwalała jednak na stabilne przesyłanie obrazu i sterowanie w czasie rzeczywistym. Dziś, dzięki rozwojowi telemedycyny i robotyki, takie operacje stają się faktem – najbardziej znanym przykładem była tzw. operacja Lindbergh z 2001 roku, przeprowadzona na odległość z użyciem systemu da Vinci. A teraz? Słyszymy coraz częściej o operacjach przeprowadzanych zdalnie za pomocą ramion robotycznych.