Skąd się biorą zaburzenia głosu? Jak je leczyć i do jakiego lekarza się udać?

Zaburzenia głosu, inaczej zwane dysfonią, występują, gdy jakość głosu, jego wysokość lub głośność różnią się od tych uważanych za normę u osób będących w danym wieku, danej płci lub danym pochodzeniu kulturowym. Głos osoby doświadczającej zaburzenia może być niestabilny, drżący, ochrypły, słabo słyszalny (szeptany), a wydawane dźwięki zbyt wysokie lub zbyt niskie. Przy zaburzeniach głosu, mogą pojawić się dodatkowe cechy brzmieniowe takie jak szorstkość czy przydech. Podczas mówienia chory może odczuwać wysiłek, wzmożone napięcie mięśni szyi, ból lub suchość gardła (mimo spożywania dużej ilości płynów), robić częstsze wydechy, jak również mieć uczucie „guli” lub łaskotania w gardle i związaną z powyższym konieczność częstego odchrząkiwania.

Dysfonia może być spowodowana przyczynami organicznymi, czynnościowymi i / lub psychogennymi.

Organiczne zaburzenia głosu można podzielić na strukturalne i neurogenne. Pierwsze z nich, są natury fizjologicznej i wynikają ze zmian w tkankach tworzących narząd głosowy. Mogą wystąpić między innymi podczas chorób krtani (np. zapalenie krtani), przy zmianach strukturalnych w krtani z powodu starzenia się oraz przy nieprawidłowościach pojawiających się w tkankach fałdu głosowego w wyniku czynnościowych dysfonii, takich jak: guzki głosowe, polipy lub zmiany obrzękowo-zapalne fałdów głosowych. Natomiast zaburzenia neurogenne, wynikają z nieprawidłowości w funkcjonowaniu układu nerwowego (np. dysfonia spastyczna – będąca przewlekłą chorobą narządu głosu wynikającą z mimowolnych skurczów mięśni krtani).

Czynnościowe zaburzenia głosu wynikają z niewłaściwego lub nieefektywnego wykorzystania mechanizmu głosowego, bez istnienia zaburzeń anatomicznych i neurologicznych. Najczęściej spotykaną ich postacią jest dysfonia hiperfunkcjonalna, pojawiająca się u osób nadużywających głosu (np. z uwagi na wykonywaną pracę). Drugi rodzaj, dysfonia hipofunkcjonalna, spowodowana jest niewydolnością mięśni wewnętrznych krtani. Może towarzyszyć patologiom ogólnoustrojowym, m.in. niedokrwistości, niedoborom witaminowym oraz chorobom endokrynologicznym.

Na jakość głosu mogą mieć również wpływ stresory psychiczne, prowadzące do zaburzeń głosu przy braku zmian organicznych w obrębie krtani, określanych jako dysfonia psychogenna. Czynnikami wywołującymi są najczęściej zaburzenia osobowości, stres, stany lękowe oraz depresja. Mogą one spowodować nawet afonię czynnościową (nieświadome posługiwanie się szeptem pomimo prawidłowej budowy krtani).

• Starzenie się – częstość występowania dysfonii jest wyższa u dorosłych w podeszłym wieku i jest najczęściej związana ze zmianami spowodowanymi procesem starzenia (tzw. presbyfonia);
• Płeć – częstość występowania jest wyższa u dorosłych kobiet niż u dorosłych mężczyzn, przy czym u dzieci jest odwrotnie – zaburzenia głosu są znacznie bardziej rozpowszechnione u chłopców niż u dziewczynek;
• Spożywanie alkoholu lub palenie tytoniu;
• Alergie;
• Choroba refluksowa przełyku (GERD);
• Choroby, takie jak przeziębienia lub infekcje górnych dróg oddechowych;
• Częste, nawykowe chrząkanie;
• Zaburzenia neurologiczne;
• Stres psychologiczny;
• Zaburzenia hormonalne – zwłaszcza gruczołu tarczowego;
• Wykonywany zawód – wśród grup zawodowych najbardziej narażonych na rozwój zaburzeń głosu (z uwagi na jego nadużywanie) wymienia się: nauczycieli, telemarketerów, przewodników, sprzedawców i śpiewaków.

• Laryngoskopię;
• Badanie elektromiograficzne krtani (EMG) – pozwalające nie tylko prognozować przebieg schorzenia nerwów lub mięśni krtaniowych, ale również określić miejsce uszkodzenia nerwów krtaniowych;
• Stroboskopię – dzięki wykorzystaniu światła stroboskopowego i kamery wideo pozwala zobaczyć w zwolnionym tempie ruchy fałdów głosowych i ocenić ich funkcjonowanie;
• Testy obrazowe: zdjęcia rentgenowskie, tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny.

• Zmianę stylu życia – ma na celu zmniejszenie lub zlikwidowanie dolegliwości (cichsze mówienie, ćwiczenia rozluźniające fałdy głosowe, odpowiednie nawadnianie organizmu);
• Pracę z logopedą – terapia może obejmować ćwiczenia fonacyjne, oddechowe i artykulacyjne, mające na celu m.in. naukę prawidłowej emisji głosu;
• Leki – w zależności od przyczyny zaburzeń głosu może być konieczne podanie leków w celu zmniejszenia stanu zapalnego, leczenia refluksu żołądkowo-przełykowego czy terapii hormonalnej (w przypadku problemów z hormonami tarczycy);
• Leczenie alergii – jeśli źródłem zaburzeń głosu jest alergia, alergolog może zidentyfikować przyczynę i dobrać odpowiednie leczenie;
• Zaprzestanie palenia – jeśli problem z głosem jest wynikiem palenia, rzucenie palenia może pomóc poprawić nie tylko głos, ale również wiele innych obszarów zdrowia;
• Zastrzyki – lekarz może zmniejszyć napięcie mięśniowe stosując, w formie miejscowych iniekcji, botulinę (jad kiełbasiany). Powyższy zabieg prowadzi do relaksacji fałdów głosowych i efektywnego prowadzenia ćwiczeń głosu;
• Chirurgia – usuwanie zmian nienowotworowych, przedrakowych i nowotworowych – za pomocą mikrochirurgii, chirurgii laserowej oraz zabiegów laserowych.