Więzadło krzyżowe przednie (WKP) oraz więzadło krzyżowe tylne są więzadłami przebiegającymi dokładnie w środku stawu kolanowego. Nazywają się „krzyżowe”, ponieważ na swoim przebiegu krzyżują się wzajemnie.
Więzadło krzyżowe przednie przyczepia się na kości piszczelowej z przodu i biegnie do góry i do tyłu przyczepiając się w tylno-bocznej części stropu kości udowej. Trudno przecenić funkcję, jaką pełni ta struktura.
.
WKP odpowiada w bardzo dużym stopniu za stabilność i prawidłowe funkcjonowanie kolana. Zapobiega ono wysuwaniu się goleni do przodu względem kości udowej, ogranicza rotację goleni, oraz stabilizuje kolano w płaszczyźnie czołowej. Zapewnia wreszcie warunki do prawidłowego funkcjonowania łąkotek oraz chrząstek. Kolno niestety, z racji umiejscowienia pomiędzy dwoma długimi dźwigniami (kością piszczelową i kością udową), jest wystawione na działanie dużych sił, stąd częste urazy więzadeł kolana. Piłka nożna, narciarstwo oraz koszykówka to główne sporty, w czasie których urazy doprowadzają do uszkodzeń stawu kolanowego. Badania przeprowadzone wśród piłkarzy włoskich w okresie 11 sezonów wykazały, że 67% urazów piłkarskich dotyczy kończyny dolnej, z czego 37% to urazy kolana. 47% skręceń kolana u piłkarzy wiąże się z uszkodzeniem WKP. Warto jeszcze wspomnieć, że uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego zdarza się częściej u kobiet uprawiających sport, w porównaniu do mężczyzn uprawiających te same dyscypliny.
Zerwanie WKP jest związane najczęściej z konkretnym urazem bezpośrednim lub skrętnym. Zawodnik odczuwa silny ból, jakkolwiek może być zdolny do kontynuowania wysiłku. Obrzęk kolana rzadko występuje od razu. Najczęściej narasta w ciągu 6-24 godzin. Szybkie narastanie krwiaka może świadczyć o innej, towarzyszącej patologii – np. złamanie śródstawowe. Jeśli obrzęk kolana nie jest duży, uraz jest często bagatelizowany. Sprawny mechanizm kompensacji stawu sprawia, że kolano stopniowo wraca do formy i człowiek nie ma świadomości co mu zagraża.
Nieprawidłowo funkcjonujący staw zaczyna zużywać się w przyśpieszonym tempie. Nawet normalne funkcjonowanie, które wiąże się przeciętnie z wykonaniem ok. 1,5 mln kroków rocznie (nie mówiąc już o uprawianiu sportu), doprowadza do całkowitego zniszczenia kolana i konieczności stosowania protez już w ciągu kilkunastu lat. Początkowo pojawiają się nawracające wysięki do stawu kolanowego, „uciekanie” kolana oraz zaniki mięśniowe. Uszkodzeniu ulegają łąkotki i chrząstka na powierzchniach stawowowych doprowadzając do blokowania kolana i rozwinięcia masywnych zmian zwyrodnieniowych.
Bezpośrednio po urazie kolana konieczna jest konsultacja lekarska. Prostymi testami klinicznymi, w większości przypadków, ortopeda jest w stanie ocenić uszkodzenia wewnętrzne stawu kolanowego i stwierdzić czy więzadło krzyżowe przednie jest uszkodzone, czy nie. W przypadku wątpliwości można sięgnąć po badania dodatkowe takie jak USG czy rezonans magnetyczny. W każdym przypadku warto również wykonać badanie RTG porównawcze obu kolan. Rezonans magnetyczny jest najdokładniejszym nieinwazyjnym badaniem kolana. Oprócz uwidocznienia dokładnego przebiegu więzadeł krzyżowych i ich struktury wewnętrznej, pozwala na ocenę uszkodzeń towarzyszących, takich jak uszkodzenia łąkotek, uszkodzenia więzadeł pobocznych, troczków przyśrodkowych rzepki, uszkodzeń chrząstki szklistej i stłuczeń kości, jak również uszkodzeń mięśnia podkolanowego.
W przypadku stwierdzenia i potwierdzenia zerwania więzadła krzyżowego przedniego, postępowaniem z wyboru jest rekonstrukcja artroskopowa, w czasie której w miejsce więzadła uszkodzonego wstawia się przeszczep ze ścięgna pobranego od pacjenta. W czasie tego samego zabiegu, możliwe jest również zaopatrzenie innych uszkodzeń np. uszkodzeń łąkotek.
Fizjoterapia po zabiegu rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego zaczyna się następnego dnia po zabiegu. Najczęściej przez 3 do 6 tygodni staw kolanowy pozostaje zabezpieczony ortezą. Pacjent używa kul do czasu odstawienia ortezy. Rehabilitacja odbywa się 3 x w tygodniu z fizjoterapeutą, a poza tym pacjent wykonuje zadane ćwiczenia w domu. W określonym czasie po zabiegu wykonuje się kontrolne badania Rezonansem Magnetycznym w celu oceny procesu gojenia przeszczepionego więzadła oraz badania biomechaniczne w celu określenia siły i kontroli mięśniowej. Badania te pozwalają na zindywidualizowanie procesu rehabilitacji i dostosowanie go do indywidualnych potrzeb pacjenta i tempa gojenia przeszczepu. Fizjoterapia po rekonstrukcji trwa co najmniej 12 miesięcy. Po tym czasie, jeśli sygnał przeszczepu w badaniu rezonansem magnetycznym jest prawidłowy, a badania biomechaniczne wykazują prawidłowe wartości stabilizacji i siły mięśniowej (deficyty poniżej 10% pomiędzy stroną operowaną a nieoperowaną), pacjent może planować powrót do sportu.
Aby ustrzec się uszkodzeń WKP konieczne jest regularne wzmacnianie mięśni uda (szczególnie grupy tylnej), rozciąganie oraz ćwiczenia propriocepcji, czyli wyuczenie mięśni, aby same w odpowiedzi sposób reagowały na przeciążenia w stawie i odpowiednio stabilizując go zapobiegały uszkodzeniom więzadłowym.
