Termin mózgowe porażenie dziecięce obejmuje szeroki wachlarz nieprawidłowości, których wspólnym mianownikiem jest przyczyna pod postacią uszkodzenia mózgu. Może mieć ono różną lokalizację, oraz mieć różne rozmiary. Czynniki te powodują, że objawy mózgowego porażenia dziecięcego są zróżnicowane i zależą od stopnia, jak i miejsca uszkodzenia Ośrodkowego Układu Nerwowego.
Przyczyny mózgowego porażenia dziecięcego
Mózgowe porażenie dziecięce jest wynikiem uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego. Powodem jest wystąpienie niedokrwienia pewnego obszaru mózgu i jego uszkodzenia, zwykle w okresie okołoporodowym – w łonie matki, podczas porodu, a także w trakcie pierwszych miesięcy życia dziecka.
Schorzenie dotyka od 1 do 7 na 1000 dzieci, a jego częstość występowania jest pośrednim wyznacznikiem jakości opieki zdrowotnej w danym kraju (podobnie jak śmiertelność okołoporodowa). Przyczyną mózgowego porażenia dziecięcego mogą być także czynniki genetyczne związane ze zmianą struktury lub liczby chromosomów. Objawy typowe dla mózgowego porażenia dziecięcego są obserwowane również u dzieci z zespołami genetycznymi, aczkolwiek w takich przypadkach nie rozpoznaje się porażenia, tylko konkretną chorobę np. zespół Downa.
Czynnikami, które mogą wpłynąć na nieprawidłowy rozwój płodu to infekcje wirusowe i/lub bakteryjne, płodowy zespół alkoholowy oraz przebyte urazy mózgu w łonie matki. Dodatkowo do porażenia mózgowego może dojść w wyniku oddziaływania czynników, np. chorobotwórczych drobnoustrojów czy substancji toksycznych.
Przyczynami uszkodzeń okołoporodowych są komplikacje występujące podczas porodu (np. poród pośladkowy, kleszczowy). Uszkodzenie mózgu związane jest wówczas z niedotlenieniem i niedokrwieniem dziecka. Dodatkowo może być spowodowane porodem przedwczesnym, kiedy doszło do krwawienia około- i śródkomorowego – jest to typowe powikłanie „wcześniactwa”.
Do uszkodzeń mózgu może dojść także w pierwszych miesiącach życia dziecka. Są one wynikiem przebytych urazów głowy, zatorów i zakrzepów naczyń mózgowych. Mogą być spowodowane przebytymi urazami głowy. Dodatkowo przyczynami uszkodzenia mózgu prowadzącymi do porażenia mózgowego w pierwszych tygodniach życia dziecka, mogą być zapalenie opon mózgowych, w głównej mierze na tle bakteryjnym oraz zbyt niski poziom stężenia cukru we krwi.
Leczenie mózgowego porażenia dziecięcego
Mózgowe porażenie dziecięce jest to rodzaj schorzenia, w którym uszkodzenia są nieodwracalne. Jednak dobór odpowiedniej metody, zwłaszcza ćwiczeń oraz różnych technik rehabilitacyjnych, może w sposób istotny poprawić komfort życia dziecka i przebieg całej terapii.
Przy uszkodzeniu mózgu ważną rolę odgrywa rehabilitacja ruchowa, której zadaniem jest uaktywnienie mięśniowe porażonych części ciała dziecka. Każdy dzień nieustannych ćwiczeń wzmacnia organizm i pozwala na ogólną poprawę stanu zdrowia. Fizjoterapeuta dobiera ćwiczenia w zależności od objawów oraz stanu pacjenta. Jest także wiele metod, które wspomagają usprawniać dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym, takich jak NDT-Bobath, Itegracja Sensoryczna, metody logopedyczne czy hipoterapia.
Rola ośrodka ortopedycznego w chorobach nerwowo-mięśniowych jest drugorzędna w stosunku do podstawowego leczenia w poradni neurologicznej.
Leczenie ortopedyczne pacjentów z mózgowym porażeniem dziecięcym ma charakter wspomagający, a jego celem jest poprawianie komfortu pacjenta lub osoby prowadzącej opiekę nad pacjentem.
W zależności od stanu pacjenta leczenie ortopedyczne obejmuje:
- zabiegi rekonstrukcyjne, w przypadkach neurogennego zwichnięcia stawu biodrowego lub neurogennych wad stóp. Zabiegi mają na celu ułatwienie lub umożliwienie pionizacji pacjenta z obecnością neurogennych zwichnięć stawów biodrowych lub neurogennych wad stóp, zarówno końsko-szpotawej, płasko-koślawej, jak i wydrążonej;
- uwolnienia jedno- i wielopoziomowe, w przypadkach ciężkich przykurczów spastycznych poprzez przecinanie i uwalnianie poszczególnych grup mięśniowych w obrębie kończyn dolnych. Umożliwia to zwiększenie zakresu ruchomości, co ułatwia pielęgnację pacjenta, a w niektórych przypadkach umożliwia pionizację;
- wycięcie stawu biodrowego, u pacjentów nie chodzących, u których ograniczenie ruchomości związane jest z neurogennym zwichnięciem stawu biodrowego, który uniemożliwia lub znacznie utrudnia opiekę i powoduje ból. W tym przypadku stosuje się zabieg wycięcia głowy i szyjki kości udowej.
- operacje kosmetyczne stóp stosuje się u pacjentów nie chodzących z masywnymi deformacjami neurogennymi. Wykonuje się je w celu poprawy ustawienia stóp, co ułatwia pielęgnację i stwarza możliwość założenia obuwia.