Najczęstszą chorobą nosa jest jego nieżyt, który polega na zapaleniu błony śluzowej, która wyściela jamę nosową.
Wśród chorób zatok wyróżniamy:
Zatoki sąsiadują bezpośrednio z jamą nosową, przez co są narażone na infekcje tam toczące się.
Dlatego najczęstszą przyczyną chorób zatok są wirusy, np. rynowirusy, adenowirusy czy wirusy grypy. Zapalenie zatok może być także wywołane bakteriami, ale to zdecydowanie rzadsza sytuacja. Obecnie coraz częściej czynnikiem etiologicznym może być niekontrolowana alergia. Wśród przyczyn zapalenia zatok możemy również wymienić skrzywienie przegrody nosowej lub nieleczone problemy z uzębieniem.
Główne objawy zapalenia zatok to:
Septoplastyka to operacja na wewnątrznosowej przegrodzie oddzielającej obie jamy nosa, utworzonej z chrząstki (część przednia) i kości (część tylna).
Zwykle przegroda jest prosta i znajduje się pośrodku nosa. Gdy mamy do czynienia z jej skrzywieniem, dochodzi wówczas do ograniczenia drożność jam nosa i uczucia blokady nosa w ciągu dnia oraz chrapania i bezdechów w czasie snu. Skrzywiona przegroda może również upośledzać drenaż śluzu z zatok przynosowych prowadząc do ich infekcji, bólu twarzy i bólów głowy. Ponadto może negatywnie wpływać na czynność trąbki Eustachiusza (kanał łączący nosową część gardła z uchem), powodując uczucie zatkania uszu i niedosłuch.
Septoplastyka polega na wewnątrznosowej, chirurgicznej korekcie zdeformowanej części chrzęstnej i/lub kostnej przegrody nosowej. Zazwyczaj dostęp do struktur tworzących przegrodę nosa uzyskuje się z małego cięcia wykonanego wewnątrz jamy nosa i dlatego nie ma żadnych blizn na zewnątrz nosa. Zabieg jest bardzo precyzyjny dzięki wykorzystaniu technik endoskopowych. Najczęściej przeprowadzany jest w znieczuleniu ogólnym (w wybranych przypadkach można przeprowadzić go w znieczuleniu miejscowym) i trwa około 1 godziny. Znieczulenie ogólne zapewnia pełen komfort pacjentowi, pozwala także na odpowiednie sterowanie ciśnieniem tętniczym krwi, co wpływa na zmniejszenie krwawienia w trakcie zabiegu i poprawia precyzję jego wykonania.
Zazwyczaj septoplastyka jest wykonywana w trybie jednodniowym (przyjęcie i wypis pacjenta ze szpitala odbywają się tego samego dnia). Jeżeli podczas operacji został założony opatrunek wewnątrznosowy (tzw. tamponada), wówczas zostaje on usunięty następnego dnia (w wyjątkowych sytuacjach po 2 dniach). Po operacji pacjent zwykle ma mniejsze lub większe uczucie zatkania nosa spowodowane obrzękiem błony śluzowej nosa, który może utrzymywać się do 10-14 dni. Przez pierwsze kilka dni z nosa może sączyć się wydzielina podbarwiona krwią. W nosie mogą również tworzyć się strupy z zasychającej wydzieliny. Aby je usunąć, zalecane jest płukanie jam nosa fizjologicznym roztworem soli. Pierwsza wizyta kontrolna ma miejsce zazwyczaj 7-10 dni po operacji. Podczas tej wizyty usuwane są wewnątrznosowe płytki stabilizujące przegrodą (jeżeli było konieczne ich założenie), nos jest oczyszczany z zalegającej wydzieliny i strupów oraz oceniany jest przebieg procesu gojenia tkanek.
Po operacji krzywej przegrody nosa powinno się unikać forsownego wydmuchiwania nosa oraz przebywania w zatłoczonych przestrzeniach przez pierwszy tydzień, podróżowania samolotem i wysiłku fizycznego przez następne 2 tygodnie.
Istnieje kilka możliwych komplikacji zabiegu korekty przegrody nosa:
Konchoplastyka jest zabiegiem polegającym na zmniejszeniu objętości małżowin nosowych.
Małżowiny nosowe są wyroślami bocznej ściany jam nosa, których zadaniem jest oczyszczanie, nawilżanie i podgrzewanie powietrza trafiającego następnie do dolnych dróg oddechowych i płuc. Małżowiny nosowe zbudowane są z rusztowania kostnego pokrytego błoną śluzową i tkanką podśluzówkową, bogatą w sploty naczyń krwionośnych.
Ze względu na swoistą budowę tkanki podśluzówkowej małżowiny nosowe mogą łatwo zwiększać swoją objętość, doprowadzając do blokady jam nosa. Może być to krótkotrwały obrzęk spowodowany np. ostrą infekcją wirusową bądź trwały przerost będący następstwem przewlekłego stanu zapalnego. Przerost małżowin nosowych, chronicznie upośledza drożność nosa (szczególnie w czasie snu), dodatkowo może powodować uporczywe katary oraz uczucie spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła. Jeżeli leczenie farmakologiczne jest nieskuteczne, wówczas konieczne jest chirurgiczne zmniejszenie małżowin nosowych.
Chirurgia małżowin nosowych (konchoplastyka) polega głównie na redukcji objętości tkanki podśluzówkowej małżowin. Obecnie powszechnie uznanymi sposobami leczenia przerostu małżowin nosowych jest konchoplastyka metodą chirurgii radiofalowej, chirurgii laserowej oraz zastosowanie mikronoża obrotowego (tzw. shaver).
W przypadku chirurgii radiofalowej wprowadza się pod błonę śluzową małżowin nosowych specjalną elektrodę, przez którą przepływa prąd o częstotliwości fal radiowych doprowadzając do zbliznowacenia tkanki podśluzówkowej, co prowadzi do obkurczenia małżowin i redukcji ich objętości. W chirurgii laserowej ten sam efekt osiągany jest przez poddanie tkanki podśluzówkowej działaniu energii światła laserowego dostarczonej przez światłowód wprowadzony pod błonę śluzową małżowin nosowych. Natomiast redukcja objętości małżowin przy użyciu mikronoża obrotowego polega na mechanicznym usunięciu części tkanki podśluzówkowej specjalnym narzędziem ssąco-tnącym.
Konchoplastykę wykonujemy przeważnie w znieczuleniu miejscowym w warunkach ambulatoryjnych. Cały zabieg trwa około 20 minut i nie wymaga hospitalizacji.
Zazwyczaj po zabiegu pacjenci odczuwają zatkanie nosa, które może utrzymywać się przez kilka dni (obrzęk błony śluzowej), a czasem nawet kilka tygodni (strupienie na powierzchni małżowin). Niewielkie krwawienie po zabiegu jest dość powszechne. Natomiast bardzo rzadko konieczne jest założenie tamponady nosa z powodu krwawienia. Przez pierwsze kilka dni z nosa może sączyć się wydzielina podbarwiona krwią, a przez kilka tygodni może pojawiać się ślad krwi podczas wydmuchiwania nosa
To zabieg poprawiający drożność nosa. Septokonchoplastyka łączy w sobie dwa elementy: korektę przegrody nosowej oraz małżowin nosowych (opisane powyżej).
Rynoseptoplastyka to operacyjna korekcja nosa. Ma ona na celu poprawę estetyki (np. zniwelowanie deformacji) z jednoczesnym przywróceniem prawidłowych funkcji czynnościowych, czyli oddychania czy węchu. Jest to połączenie plastyki nosa zewnętrznego z zabiegiem zmniejszającym niedrożność nosa i wyprostowaniem (skorygowaniem) przegrody – obejmuje np. leczenie skrzywienia przegrody nosa czy przerostu małżowin nosowych.
Jest to zabieg umożliwiający zachowanie istniejących struktur kostnych i chrzęstnych (w celu podparcia tkanek miękkich) przy jednoczesnym przemieszczaniu istniejących tkanek zamiast ich usuwania. Ingerencja chirurga jest niewielka, a sama operacja określana jako małoinwazyjna.
Funkcjonalna endoskopowa operacja zatok przynosowych (w skrócie FEOZ) to operacja wykonywana w celu leczenia chorób takich jak zapalenie zatok przynosowych i polipów nosa. W przeszłości operacje zatok przeprowadzano z dostępu zewnętrznego, wykonując cięcia na twarzy lub w obrębie jamy ustnej. Obecnie, dzięki rozwojowi technik endoskopowych, możemy leczyć chirurgicznie zatoki z dostępu wewnątrznosowego (tj. przez nozdrza), bez konieczności jakichkolwiek cięć zewnętrznych, w sposób minimalnie inwazyjny.
Zatoki to wypełnione powietrzem przestrzenie w kościach twarzy i głowy. Są połączone z wnętrzem nosa przez wąskie ujścia. Zatoki odgrywają ważną rolę w sposobie oddychania przez nos oraz w przepływie śluzu w nosie i gardle. Kiedy zatoki są zdrowe i pracują prawidłowo, nie jesteśmy ich świadomi, ale gdy dochodzi do ich zakażenia i powstania stanu zapalnego, mogą stać się źródłem licznych dolegliwości, utrudniających codzienne życie. Pacjenci często skarżą się na zatkany nos, ucisk lub przekrwienie twarzy, katar lub uczucie spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła. Inne objawy to ból głowy i utrata węchu. Nierzadko postawienie prawidłowej diagnozy w schorzeniach zatok nie jest łatwe i wymaga wykonania specjalistycznych badań, takich jak ocena endoskopowa jam nosa oraz tomografia komputerowa.
Nieleczone schorzenia zatok mogą prowadzić do rozwinięcia się poważnych powikłań wewnątrzczaszkowych (zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, ropień mózgu) oraz wewnątrzoczodołowych (zapalenie tkanek miękkich oczodołu, ropień oczodołu). Szczęśliwie w większości przypadków możemy tego uniknąć, stosując prawidłowe leczenie farmakologiczne. Niekiedy, dla zapewnienia skutecznej terapii, wskazane jest uzupełnienie leczenia zachowawczego o leczenie operacyjne. Wówczas metodą z wyboru jest właśnie funkcjonalna endoskopowa operacja zatok przynosowych.
Kwalifikacja do leczenia operacyjnego odbywa się na podstawie konsultacji laryngologicznej, podczas której przeprowadzane jest badanie endoskopowe nosa. Przed zabiegiem wykonuje się również tomografię komputerową nosa i zatok przynosowych, dzięki której możliwe jest określenie rozległości zmian zapalnych w obrębie zatok przynosowych i precyzyjne zaplanowanie operacji.
Operacja jest zwykle wykonywana w znieczuleniu ogólnym i trwa około 1 do 2 godzin w zależności od złożoności przypadku. Operacja polega na odblokowaniu zatok poprzez usunięcie niewielkich blaszek kostnych i zmienionej zapalnie błony śluzowej. Wszystko to odbywa się wewnątrz nosa za pomocą endoskopów i specjalnych narzędzi. Na twarzy nie ma żadnych cięć.
Bezpośrednio po operacji może występować uczucie zatkania nosa. Najczęściej jest to spowodowane obrzękiem błony śluzowej jam nosa oraz zaleganiem niewielkiej ilości skrzepów krwi, śluzu i strupów. Niekiedy zatkanie nosa jest związane z wypełnieniem jam nosa opatrunkiem kontrolującym ewentualne krwawienie pooperacyjne. Opatrunek taki usuwany jest zazwyczaj następnego dnia po operacji. Upośledzenie drożności nosa wywołane przez zalegającą wydzielinę śluzową i strupy może utrzymywać się do 2 tygodni po operacji. W tym okresie poprawę drożności nosa zapewniają częste irygacje jam słoną wodą (fizjologicznym roztworem soli).
Wypis ze szpitala odbywa się zwykle tego samego dnia lub w dniu następnym. W domu pacjent przyjmuje leki przeciwbólowe i przeciwzapalne oraz przeprowadza regularną toaletę jam nosa (irygacje jam nosa i nawilżanie błony śluzowej nosa). Należy odpoczywać w domu przez co najmniej tydzień i unikać wysiłku fizycznego. Przez 2 tygodnie należy powstrzymać się od forsownego wydmuchiwania nosa. Wizyta kontrolna ma miejsce najczęściej 1 tydzień po operacji. Podczas konsultacji kontrolnej nos zostaje zbadany endoskopowo i oczyszczony z zalegających w nim skrzepów, strupów i wydzieliny śluzowej, aby zapewnić jak najlepsze gojenie. Całkowity proces gojenia trwa od 6 do 8 tygodni od momentu wykonania zabiegu.
Objawy, na które należy zwrócić uwagę po FEOZ i poinformować o nich lekarza prowadzącego:
Hydrodebrider to innowacyjny system leczenia przewlekłego zapalenia zatok firmy Medtronic, który wykorzystuje ciśnieniową irygację zatok w celu usunięcia bakterii powodujących ciągłe infekcje zatok.
Urządzenie to wykorzystuje się w leczeniu nawracających i przewlekłych stanów zapalnych zatok przynosowych, gdy podejrzewamy, że czynnikiem wywołującym te stany jest biofilm bakteryjny oporny na standardowe leczenie farmakologiczne. Płukanie zatok przy pomocy Hydrodebridera może być elementem operacji endoskopowej zatok przynosowych, bądź samodzielnym zabiegiem wykonywanym u pacjentów wcześniej już zoperowanych. Obrotowe końcówki płuczące systemu Hydrodebrider umożliwiają bezpośrednie płukanie i odsysanie wszystkich powierzchni zatok przynosowych. Dzięki nim jesteśmy w stanie usunąć biofilm bakteryjny z miejsc niedostępnych podczas klasycznego płukania zatok przynosowych.
Repozycja to nastawienie kości nosa. Nastawienie kości nosa jest zabiegiem bardzo bolesnym, stąd konieczność zastosowania odpowiedniego znieczulenia – z reguły wystarcza krótkotrwałe znieczulenie ogólne w warunkach sali operacyjnej. Na sali operacyjnej pacjent jest usypiany przez anestezjologa. Następnie operator wykonuje nastawienie kości nosa – zewnątrznosowo oraz w razie konieczności wewnątrznosowo. Do jam nosa zakłada się opatrunki tamujące krwawienie i stabilizujące przegrodę nosa oraz zewnętrzny opatrunek stabilizujący kości nosa. Czas trwania zabiegu to przeciętnie 30 min. W zależności od stanu miejscowego i wskazania do operacji stosuje się pewne modyfikacje zabiegu, które zostaną omówione przez operatora podczas kwalifikacji do zabiegu.
