Orchidektomia (usunięcie raka jądra)

Orchidektomia to chirurgiczny zabieg usunięcia jednego lub obu jąder. Wykonywana wyłącznie ze ścisłych wskazań lekarskich. Istnieją dwa dwie techniki chirurgicznego usunięcia jądra: orchidektomia radykalna i orchidektomia prosta.

Kiedy wykonuje się orchidektomię?

Orchidektomia jest procedurą stosowaną w różnych sytuacjach klinicznych, a decyzja o jej wykonaniu zależy od indywidualnej oceny stanu zdrowia pacjenta.

Wyróżniamy kilka schorzeń, w których zastosowanie orchidektomii jest wskazane:

• rak jądra – jest to podstawowa metoda leczenia raka jądra; pozwala na dokładną diagnostykę i zapobieganiu tworzeniu się przerzutów;
• zaawansowany rak prostaty – gdy nowotwór jest wrażliwy na działanie hormonów, zaleca się usunięcie jąder, aby zmniejszyć produkcję testosteronu, który może stymulować rozrost komórek nowotworowych;
• ciężkie urazy jądra, w wyniku których doszło do ich znacznego uszkodzenia;
• torbiele, zakażenia jądra itp. gdy inne metody leczenia nie dają zadowalających rezultatów.

Rak jądra – rozpoznanie

Wczesne rozpoznanie raka jądra jest kluczowe dla skuteczności leczenia.

Pierwszymi objawami, które mogą zaniepokoić pacjenta są:

• niebolesne powiększenie jądra;
• wyczuwalny guz, niedający się oddzielić od jądra;
• uczucie ciężaru w mosznie, a także szybko narastające jej powiększenie.

W zaawansowanym stadium raka jądra pojawiają się dodatkowe objawy takie jak:

• ból w jamie brzusznej (z powodu powiększenia węzłów chłonnych zaotrzewnowych);
• kaszel, duszności, krwioplucie (przerzuty do płuc);
• bóle kostne (przerzuty do kości)
• objawy neurologiczne (przerzuty do mózgu).

Podstawą rozpoznania klinicznego raka jądra jest badanie fizykalne, którego idealnym uzupełnieniem jest  badanie ultrasonograficzne jąder, lub też rezonans magnetyczny. W celu dalszej diagnostyki wykonuje się badania laboratoryjne z krwi: morfologię, parametry wątrobowe i nerkowe oraz stężenie markerów nowotworowych (beta-HCG, AFP, LDH). W dalszej kolejności można wykonać pozostałe badania obrazowe (USG jamy brzusznej, tomografia komputerowa brzucha, miednicy małej, klatki piersiowej).

Jedynym sposobem potwierdzenia rozpoznania raka jądra jest chirurgiczne usunięcie jądra i zbadanie go pod mikroskopem.

Rak jądra – leczenie

Leczenie raka jądra zależy od stopnia zaawansowania choroby. Pierwszym i podstawowym elementem jest leczenie chirurgiczne. W następnej kolejności może być konieczne zastosowanie chemioterapii lub/i radioterapii.

Chirurgiczne wycięcie jądra

Wyróżniamy dwa typy chirurgicznego usunięcia raka jądra:

• orchidektomia radykalna przezpachwinowa – procedura standardowa, polegająca na całkowitym usunięciu jądra, najądrza i dystalnego odcinka powrózka nasiennego;
• orchidektomia prosta – usunięcie jądra (jednego lub obu) przez cięcie w mosznie.

Chemioterapia i radioterapia

Po orchidektomii, w zależności od typu i stopnia zaawansowania raka, w niektórych przypadkach stosuje się chemioterapię lub/i radioterapię. Celem jest zniszczenie ewentualnych komórek nowotworowych, które mogły pozostać w organizmie.

Radioterapia odgrywa większą rolę w przypadku nasieniaków. Jeśli choroba nowotworowa jest ograniczona do jądra, po jego usunięciu warto zastosować napromieniowanie zaotrzewnowych węzłów chłonnych, aby zmniejszyć ryzyko powrotu choroby. Radioterapia ma również zastosowanie, gdy przerzuty występują jedynie w węzłach chłonnych zaotrzewnowych i są stosunkowo niewielkie. 

Chemioterapia ma zastosowanie w przypadku nowotworu zarodkowego jądra (chemioterapia z zastosowaniem soli platyny).

Dla kogo przeznaczony jest zabieg radykalnej orchidektomii?

Radykalna orchidektomia zalecana jest w następujących przypadkach:

• rozpoznania raka jądra;
• zaawansowanego zapalenia jądra, które nie reaguje na inne metody leczenia;

Jak przebiega usunięcie jądra?

Orchidektomia zazwyczaj przeprowadzana jest w znieczuleniu ogólnym lub podpajęczynówkowym. W trakcie operacji chirurg wykonuje niewielkie nacięcie pachwiny lub moszny, przez które ma dostęp do operowanego jądra. W trakcie zabiegu usuwa jądro wraz z najądrzem i częścią powrózka nasiennego. Po usunięciu tkanek, chirurg zamyka nacięcie. Pacjent w szpitalu pozostaje przeważnie 1 dobę.

Po usunięciu jądro jest poddawane badaniu histopatologicznemu. W późniejszym etapie możliwe jest operacyjne wszczepienie protezy jądra.

Przygotowanie do operacji orchidektomii

Przed zabiegiem pacjent przechodzi szereg badań, w tym:

• badania krwi (morfologia, markery nowotworowe, grupa krwi, poziom elektrolitów, glukozy, układ krzepnięcia, Hbs, anty – HCV);
• USG jąder;
• EKG;
• tomografia komputerowa jamy brzusznej, miednicy mniejszej i klatki piersiowej.

Na dwa dni przed zabiegiem nie wolno przyjmować aspiryny ani żadnych NLPZ.

Zaleca się również być 8 godzin na czczo, również bez spożywania płynów.

Przebieg zabiegu orchidektomii

Orchidektomia radykalna

Operację wykonuje się z dostępu pachwinowego (cięcie nad kanałem pachwinowym). Chirurg wykonuje zaciśnięcie powrózka nasiennego najbliżej pierścienia wewnętrznego kanału pachwinowego. Następnie dokonuje wypreparowania jądra wraz z guzem i jego odcięcie z powrózkiem nasiennym. Po operacji pozostawia się dren w okolicy rany na 1 dzień. Po usunięciu jądra rana jest zaszywana.

Orchidektomia prosta

Cięcie wykonuje się w mosznie. Następnie usuwa się jądro (jedno lub oba). Na zakończenia rana jest zszywana (może być pozostawiony dren asekuracyjny na 1 dobę), a na miejsce operowane zakłada się opatrunek.

Możliwe powikłania po orchidektomii

Jak każda operacja, orchidektomia wiąże się z ryzykiem powikłań, takich jak:

• krwiak w jamie moszny;
• krwiak w pachwinie lub zaotrzewnowy;
• stan zapalny w okolicy moszny lub pachwiny;
• zaburzenia czucia w okolicy operowanej;
• bóle fantomowe;
• zakażenie rany operacyjnej.

Rekonwalescencja po zabiegu

Pacjent po orchidektomii może odczuwać ból i dyskomfort w okolicy rany, które może łagodzić lekami przeciwbólowymi.

Ważne jest również przestrzeganie kilku zaleceń:

• ograniczenie aktywności fizycznej w pierwszych tygodniach po zabiegu;
• regularna zmiana opatrunków;
• noszenie specjalnej bielizny podtrzymującej;
• unikanie kąpieli w wannie lub basenie;
• regularne wizyty kontrolne u lekarza;
• w przypadku usunięcia obu jąder ze wskazań nieonkologicznych może być konieczne zastosowanie hormonalnej terapii zastępczej.

Akceptacja merytoryczna tekstu