Leczenie bólu głowy

Wizytę u specjalisty w Poradni Bólów Głowy należy zaplanować, gdy bóle występują częściej niż 1-2 razy w miesiącu, gdy ból głowy nie jest przerywany lekami i trwa kilka, kilkanaście godzin lub nawet kilka dni. Konsultacja wymagana jest, gdy chory przyjmuje więcej niż 8-10 tabletek leków przeciwbólowych w ciągu miesiąca, jeśli bóle głowy połączone z innymi objawami i w każdym przypadku, gdy ból głowy wzbudza niepokój.

Podczas konsultacji lekarz przeprowadzi wywiad i badanie fizykalne, co pozwala postawić diagnozę dotyczącą rodzaju bólu głowy, określić konieczność dalszych badań diagnostycznych, np. rezonans magnetyczny głowy, oraz zaplanować leczenie.

Bóle głowy można podzielić na pierwotne, czyli te bez znanej przyczyny oraz wtórne, które są wynikiem innych chorób, takich jak infekcje dróg oddechowych, niedokrwistość, zaburzenia czynności tarczycy, niewydolność serca, bezdech senny, jaskra czy wady wzroku lub choroby układu nerwowego.

Tylko u bardzo niewielkiego odsetka pacjentów z bólami głowy i objawami alarmowymi stwierdza się poważne choroby.

Objawy, które wymagają pilnej konsultacji i badań obrazowych, obejmują:

• nagły ból głowy, który nigdy wcześniej nie występował,
• zwiększenie częstotliwości napadów bólu głowy,
• zwiększenie natężenia bólów głowy,
• zmiana charakteru bólów głowy,
• gwałtowny ból głowy osiągający maksimum w ciągu sekund,
• ból zależny od pozycji ciała, np. nasilający się po położeniu się lub wstaniu,
• ból, który budzi ze snu,
• ból nasilany przez kaszel, napinanie mięśni brzucha lub wysiłek fizyczny,
• pojawienie się bólu głowy po raz pierwszy po pięćdziesiątce lub u dzieci przed piątym rokiem życia,
• ból głowy towarzyszący innym objawom neurologicznym, które lekarz może zidentyfikować (np. podwójne widzenie, zez, oczopląs, zaburzenia chodu, nieprawidłowe ustawienie głowy, sztywność karku),
• ból głowy wraz z gorączką lub ostrą infekcją (chyba, że są to typowe objawy przeziębienia), utrata przytomności, zakażenie HIV,
• bóle głowy u pacjentów z nowotworami lub po przebytym udarze mózgu.

Około 42% dorosłych regularnie doświadcza bólów głowy. Migrena oraz ból głowy typu napięciowego są najczęstszymi, a pierwsze objawy zwykle występują w okresie dojrzewania. Są powodem ograniczenia codziennych aktywności, zmniejszeniem wydajności w pracy, zwiększeniem liczby dni chorobowych, zwiększają ryzyko depresji. Ataki migreny mogą trwać od 4 do 72 godzin.

Napad migreny przebiega w 4 fazach.

Na początku pacjent może odczuwać drażliwość, przygnębienie lub zmęczenie, niepokój, nudności, zmiany w apetycie i nastroju. Druga faza to aura, która występuje u 30% chorych na migrenę. Najczęściej jest to aura wzrokowa, czyli zaburzenie widzenia takie jak błyski światła, migocący mroczek, jasne plamy w polu widzenia, zniekształcenie obrazu. Rzadziej aura przyjmuje inną postać; zaczynające się od palców mrowienie ręki a następnie mrowienie twarzy i ust, zawroty głowy, zaburzenia mowy, niedowład kończyn. Objawy aury stopniowo pojawiają się i ustępują w odwrotnej kolejności.

Po ustąpieniu aury występuje ból głowy o umiarkowanym lub silnym nasileniu, o charakterze pulsującym lub rwącym, „walenia młotem”. Ból głowy najczęściej występuje po jednej stronie głowy, ale może też obejąć całą jej powierzchnię. Co charakterystyczne, nasilenie bólu wzrasta podczas zwykłej aktywności fizycznej np. chodzenia, a ulgę przynosi położenie się, odpoczynek i sen. Bólowi głowy towarzyszą nadwrażliwość na światło, dźwięki, zapachy, nudności, czasem wymioty.

Po ustąpieniu bólu głowy pojawia się zmęczenie, drażliwość i obniżenie nastroju. Chorzy nazywają ten etap „kacem migrenowym”.

Leczenie migreny zależy od ilości napadów w ciągu miesiąca.  Jeżeli napadów jest mniej niż 4 można ograniczyć się do leczenia przeciwbólowego, przerywającego napad migreny. Jeżeli napadów migreny jest więcej należy włączyć leczenie profilaktyczne mające na celu eliminację napadów. W leczeniu profilaktycznym najskuteczniejsza jest terapia toksyną botulinową, przeciwciała monoklonalne lub gepanty. W profilaktyce migreny jest to leczenie skuteczniejsze niż tradycyjne leczenie farmakologiczne, a jednocześnie pozbawione jego potencjalnych skutków ubocznych. Pomimo stosowania tych metod od wielu lat, są one wciąż stosunkowo mało znane i rozpowszechnione.

Skuteczność tego leczenia została potwierdzona przez Polskie Towarzystwo Bólów Głowy oraz Międzynarodowe Stowarzyszenie Bólów Głowy, uznając je za jedną z najbardziej efektywnych metod leczenia migreny przewlekłej. Działanie przeciwbólowe toksyny botulinowej zwykle zaczyna się po 7-14 dniach od pierwszego podania, ale pełną skuteczność leczenia ocenia się dopiero po 3 podaniach.

Pierwsze 3 podania przeprowadza się w odstępie 12 tygodni. Kolejne podania są stosowane po ustąpieniu efektu toksyny, ale nie wcześniej niż po 3 miesiącach. Leczenie to jest skuteczne u około 70-80% pacjentów, z czego połowa doświadcza całkowitego ustąpienia bólów głowy, a reszta obserwuje znaczną redukcję częstości występowania bólu i jego nasilenia. W niektórych przypadkach efekt terapeutyczny utrzymuje się długoterminowo, zapobiegając nawrotom migreny.

Przygotowanie do podania toksyny botulinowej

Sam zabieg podania toksyny odbywa się w gabinecie lekarza i trwa kilkanaście minut, nie wymaga specjalnego przygotowania i znieczulenia. Pacjent może wrócić do domu bezpośrednio po zabiegu. Jedyne ograniczenia dotyczą unikania spożycia alkoholu oraz aktywności fizycznej przez 24h, które mogą wpływać na rozgrzanie organizmu i przyspieszyć przepływ krwi, co zmniejsza skuteczność leczenia.

Jak wygląda zabieg podania toksyny botulinowej?

Toksynę botulinową podaje się w ściśle określonych miejscach na głowie, zawsze w schemacie PREEMPT, obejmującym od 31 do 39 punktów na różnych obszarach głowy (czoło, skronie, potylica, kark). Dawkowanie wynosi od 155 do 195 jednostek preparatu. Bezpieczeństwo tego zabiegu zostało potwierdzone przez długi okres obserwacji, a toksyna botulinowa wykazuje działanie jedynie w miejscu podania, nie wchłaniając się do krwiobiegu.

Przeciwwskazania leczenia migreny toksyny botulinową

Osoby z chorobami skóry w miejscu podania, uczulone na składniki preparatu, kobiety w ciąży i karmiące piersią, a także osoby z problemami z połykaniem lub oddychaniem w przeszłości nie powinny mieć wykonywanego zabiegu z toksyną botulinową. Przeciwwskazaniem jest również miastenia oraz inne schorzenia związane z układem nerwowo-mięśniowym.  Dla tych chorych najlepsza jest terapia przeciwciałami monoklonalnymi lub gepantami.