W większości przypadków złamania kości są oczywiste. Miejsce złamania jest bolesne, obrzęknięte i zdeformowane. Zdarza się jednak, ze nie ma ewidentnych objawów złamania. Tak często dzieje się przy złamaniach kości łódeczkowatej, która jest położona w nadgarstku po stronie kciuka i ma kształt orzecha ziemnego.
Kość łódeczkowata jest promieniowo, położoną kością pierwszego szeregu nadgarstka i najczęściej ze wszystkich ośmiu kości nadgarstka ulega złamaniu. Nierozpoznane złamanie tej kości może prowadzić do wytworzenia stawu rzekomego, a w konsekwencji do poważnej dysfunkcji nadgarstka.
Wiele osób ze złamaniem tej kości lekceważy uraz, ponieważ nadgarstek po urazie jest tylko nieznacznie bolesny i obrzęknięty. Niestety, słabe i nierówno rozłożone ukrwienie kości łódeczkowatej, przy nieodpowiednim leczeniu, powoduje często zaburzenia w gojeniu.
Złamania kości łódeczkowatej stanowią około 60% wszystkich złamań nadgarstka. Szczególnie często występują u mężczyzn w wieku 20-40 lat. Dzieci i starsi dorośli są mniej narażeni. Złamanie następuje przy upadku na zgięty grzbietowo i odchylony do boku nadgarstek.
Nie trudno wyobrazić sobie taki upadek w sporcie. Piłkarze, narciarze czy biegacze to tylko niektórzy zawodnicy narażeni na złamanie kości łódeczkowatej.
O miejscu złamania decyduje kąt zgięcia nadgarstka w czasie upadku. Jeśli zgięcie jest większe niż 90 stopni to łamie się kość łódeczkowata. Jeśli jednak kąt jest mniejszy od 90 to wtedy złamaniu najczęściej ulegają kości przedramienia.
Objawy złamania kości łódeczkowatej
Głównym objawem złamania kości łódeczkowatej jest ból. Nasila się on w czasie ruchu nadgarstkiem, w czasie chwytania oraz gdy uciśniemy w miejscu „tabakierki anatomicznej”, czyli trójkątnej przestrzeni, ograniczonej ścięgnami biegnącymi do kciuka. Miejsce to jest łatwo zlokalizować, kiedy odchylamy dłoń do boku i mocno prostujemy kciuk. Dodatkowo w tym miejscu może pojawić się obrzęk i krwiak.
Leczenie złamania kości łódeczkowatej
Wiele osób ze złamaniem kości łódeczkowatej lekceważy uraz ponieważ nadgarstek jest bolesny, ale nie ma widocznej deformacji. Nawet jeśli pacjent zgłosi się do lekarza, zdjęcia RTG mogą nie uwidocznić nieprzemieszczonego złamania. Ważne aby w przypadku podejrzenia złamania zawsze unieruchomić nadgarstek i wykonać kontrolne RTG po 7 i 14 dniach od urazu. Najlepiej wykonać badanie tomografii komputerowej, która oprócz obecności złamania uwidoczni stopień przemieszczenia, a więc pozwoli na kwalifikację złamania do leczenia unieruchomieniem lub operacyjnego.
Sposób leczenia uzależniony jest od miejsca złamania, obecności przemieszczenia oraz uszkodzeń towarzyszących. Większość nieprzemieszczonych złamań kości łódeczkowatej leczy się unieruchomieniem sztywnym przez około sześć tygodni. Rehabilitacja po wygojeniu złamania i zdjęciu unieruchomienia pozwala na odzyskanie pełnej sprawności nadgarstka. Każde nawet nieznacznie przemieszczone złamanie oraz złamanie 1/3 bliższej (przemieszczone lub nie) jest wskazaniem do leczenia operacyjnego.
Złotym standardem jest stabilizacja kaniulowaną śrubą kompresyjną (śruba Herberta) wprowadzoną po drucie prowadzącym od strony odłamu dalszego z małego cięcia nad stawem łódeczkowato-czworobocznym. Zabieg wykonuje się pod kontrolą monitora RTG. Złamanie 1/3 bliższej stabilizuje się tą samą metodą, ale śruba wprowadzana jest od strony odłamu dalszego z cięcia po stronie grzbietowej nadgarstka. Przemieszczone złamania lub złamania zastarzałe (stawy rzekome) mogą wymagać wykonania dodatkowego cięcia po stronie dłoniowej nadgarstka tak aby uwidocznić szczelinę złamania i wypełnić ją przeszczepem kostnym. Złamania kości łódeczkowatej nie należy do łatwo gojących się złamań, winne temu jest złe ukrwienie kości. Opóźnienie diagnozy i leczenia zwiększa ryzyko wystąpienia zaburzeń zrostu i późniejszych ciężkich powikłań.