Mało kto wie, że u nasady dużego palca u nogi znajdują się dwie niewielkie kostki, zwane trzeszczkami. Złamanie, bądź zapalenie w okolicy tych kości może stać się przyczyną uporczywego bólu po przyśrodkowej stronie przodostopia.
Uszkodzenie trzeszczek następuje zazwyczaj na skutek powtarzanego, zwiększonego obciążenia przodostopia. Jest to szczególnie częsty problem na przykład wśród tancerzy baletowych, chociaż każda aktywność fizyczna, która daje zwiększone obciążenie przodostopia (nawet chodzenie) może spowodować wystąpienie tej patologi—sesamoiditis.
Każdy palec u nogi jest połączony z kośćmi śródstopia za pomocą stawu śródstopno-paliczkowego. Palec duży (paluch) składa się z dwóch kostek (paliczków) połączonych stawem międzypaliczkowym. Poniżej stawu śródstopno-paliczkowego znajdują się dwie małe trzeszczki. Na zdjęciu rentgenowskim wyglądają one jak dwie owalne kropki u nasady palucha.
Pozostałe palce stopy składają się z trzech paliczków połączonych ze sobą dwoma stawami śródstopno-paliczkowymi. W ich okolicy nie znajdziemy już trzeszczek. Obie trzeszczki są połączone ze sobą więzadłem międzytrzeszczkowym. Przyczepione są do nich również inne więzadła i ścięgna przodostopia, np. więzadło trzeszczkowo-paliczkowe, śródstopno-trzeszczkowe, ścięgno mięśnia zginacza krótkiego palucha, czy ścięgno mięśnia odwodziciela palucha, tworząc w ten sposób aparat trzeszczkowy. Dzięki tym połączeniom trzeszczki spełniają ważne dla stopy funkcje. Absorbują siłę uderzenia stopy o podłoże, amortyzując w ten sposób główny punkt stopy przenoszący obciążenie, oraz działają jako punkt podparcia dla ścięgien zginaczy palucha zwiększając siłę odbicia stopy w czasie chodu.
Sesamoiditis – objawy
Zapalenie aparatu trzeszczkowego można odróżnić od innych chorób powodujących ból. Objawy pojawiają się zazwyczaj stopniowo. Początkowy łagodny ból nasila się, jeśli obciążająca przodostopie czynność jest kontynuowana. Ostatecznie może doprowadzić do intensywnego pulsującego rwania. W większości przypadków w bolesnej okolicy występuje tylko niewielki obrzęk lub zaczerwienienie. Ból i obrzęk ogranicza zdolność pierwszego stawu śródstopno-paliczkowego do zgięcia, ogranicza zakres ruchu, co utrudnia w znacznym stopniu chodzenie.
Te same objawy mogą być spowodowane przez złamanie trzeszczki. Długotrwałe przeciążenie spowoduje tzw. złamanie zmęczeniowe. Do złamania trzeszczki może również doprowadzić ostry uraz – zeskok z wysokości, przygniecenie stopy przez ciężki przedmiot czy nadepnięcie stopy tancerki przez nieuważnego partnera. Nietrudno wyobrazić również sobie taki uraz w czasie meczu piłkarskiego.
Ostremu złamaniu trzeszczki towarzyszy zazwyczaj krwiak. Złamaną trzeszczkę widać na zdjęciu rentgenowskim, chociaż może ono być czasem mylące, ponieważ zdarza się, że któraś z trzeszczek od urodzenia pozostaje podzielona (dwudzielna), imitując do złudzenia złamanie.
Sesamoiditis – leczenie
Leczenie zapalenia aparatu trzeszczkowego jest najczęściej zachowawcze. Jeśli objawy nie są nasilone, stopa wymaga odpoczynku oraz używania specjalnych wkładek odciążających pierwszy staw śródstopno-paliczkowy. Dodatkowo można zastosować taping lub stabilizator sportowy aby unieruchomić staw. Stosowanie doustnych niesteroidowych leków przeciwzapalnych również przyśpiesza proces gojenia. Cięższe przypadki mogą wymagać unieruchomienia w gipsie marszowym na 2 do 4 tygodni oraz lokalnych iniekcji leków sterydowych. Inne postępowanie dotyczy złamania trzeszczki. Stopa wraz ze stawem śródstopno-paliczkowym musi być unieruchomiona na okres 6-8 tygodni. Obciążanie jest wówczas zabronione. Jeśli zrost nie następuje i objawy utrzymują się, konieczne jest wycięcie trzeszczki (sesamoidectomia). Procedury tej nie należy nadużywać, ponieważ brak jednej z trzeszczek może doprowadzić do niewłaściwego funkcjonowania stawu śródstopno-paliczkowego oraz całej stopy.