Przyczyny rozwojowej dysplazji stawu biodrowego
Przyczyny rozwojowej dysplazji stawu biodrowego nie są w pełni poznane. Schorzenie rozwija się w czasie ciąży. Znane są czynniki ryzyka dysplazji związane z nieprawidłowym położeniem zarodka (położenie miednicowe), zbyt dużą masą płodu bądź wystąpieniem małowodzia (mała ilość płynu owodniowego występująca w trzecim trymestrze ciąży). Wiadomo także, że dysplazja występuje częściej u dziewczynek i dotyczy lewego biodra. Aktualnie specjaliści w dziedzinie ortopedii dziecięcej przywołują czynnik dziedziczenia. Występowanie dysplazji u najbliższych krewnych jest obserwowane od dawna, ale do dziś nie udało się zidentyfikować genów odpowiedzialnych za to schorzenie.
Objawy rozwojowej dysplazji stawu biodrowego
Rozwojowa dysplazja stawu biodrowego jest jedną z najczęściej występujących wad u noworodków i niemowląt. Problem dysplazji stawu biodrowego sprowadza się do jego niestabilności. Jest ona wyczuwalna podczas zginania i przywodzenia, a następnie odwiedzenia nóżek (objawy wyważania i przeskakiwania Ortolaniego i Barlowa). Czuje się pewne przeskakiwanie w stawie biodrowym. Czasami także można dostrzec to podczas zwykłej pielęgnacji lub zabawy z dzieckiem. Objawy te są oceniane przez neonatologów i ortopedów w trakcie badania lekarskiego po porodzie oraz na wizycie profilaktycznej w 6-12 tygodniu życia.
Objawy niestabilności zanikają w ciągu pierwszych 6-12 tygodni życia, później w obrazie rozwojowej dysplazji dominuje ograniczenie odwiedzenia. Bardziej widoczne objawy rozwojowej dysplazji stawu biodrowego dotyczą głównie dzieci w starszym wieku. Ograniczenie odwodzenia stawów biodrowych wiąże się z trudnością w odchylaniu nóg dziecka na boki. Często występuje problem z chodzeniem. Kolano, które jest zdrowe może być lekko zgięte przez co dziecko utyka, a jego kroki przypominają chód kaczki. Jest to związane bezpośrednio ze skróceniem długości względnej kończyny, które jest wynikiem destabilizacji i nieprawidłowego przemieszczania stawu biodrowego.
Leczenie rozwojowej dysplazji stawu biodrowego
W celu zdiagnozowania rozwojowej dysplazji stawu biodrowego konieczne jest wykonanie badania ultrasonograficznego bioder i ich ocena sposobem Grafa, gdzie:
- Typ IA i IB oznaczają biodro prawidłowe;
- Typ IIA oznacza biodra fizjologiczne niedojrzałe. Występuje u dzieci poniżej 12 tygodnia życia i w większości przypadków stabilizuje się po tym czasie;
- Typ IIB, IIC – biodro dysplastyczne. Typ B (dysplastyczny) świadczy o niewielkiej dysplazji, w której biodra dziecka nie przemieszczają się poza panewkę. Typ C (krytyczne) wskazuje na dużą niedojrzałość stawu;
- Typ D – biodro dyslokujące (niestabilne). W trakcie badania ultrasonograficznego głowa kości udowej świadczy na tendencje do przemieszczania się poza panewkę. Typ D wymaga pilnego leczenia odwodzącego;
- Typ III i IV – biodro podwichnięte i zwichnięte. Oba typy wymagają pilnego leczenia i dotyczą przemieszczania głowy kości udowej w stosunku do panewki. Typ III oznacza przemieszczenie częściowe, natomiast IV – całkowite.
Klasyfikacja została opracowana na podstawie oceny kątów – alfa i beta, na podstawie których określa się położenie głowy kości udowej oraz budowę panewki.
Jeśli po wykonaniu badania USG lekarz stwierdzi, biodro prawidłowe (IA, IB) u dziecka w 6 tygodniu życia, nie wymaga ono leczenia. Zaleca się jedynie kontrolne badanie po ukończeniu 12 tygodnia życia, celem oceny czy pojawiają się jądra kostnienia w głowach kości udowych. Jeżeli są one obecne to uważa się, że nie ma ryzyka dysplazji i następuje zakończenie diagnostyki.
W przypadku spostrzeżenia biodra niedojrzałego (IIA) lekarz zaleci ćwiczenia odwodzące i szerokie pieluchowanie, wizyta kontrolna odbywa się również po 12 tygodniu życia. Jeżeli wówczas rozpozna się grupę I (prawidłowe) z obecnością jąder kostnienia to również uważa się, że nie ma ryzyka dysplazji i następuje zakończenie diagnostyki. Jeśli jednak lekarz stwierdzi dysplazję bioder (grupa II) to dziecko kwalifikuje się do leczenia odwodzącego.
Leczenie nieoperacyjne stosuje się w przypadku rozpoznania choroby w pierwszych sześciu miesiącach życia dziecka. Metoda leczenia zależy głównie od zakwalifikowania schorzenia metodą Grafa. W przypadku typu IIA stosuje się szerokie pieluchowanie i obserwacje, natomiast w sytuacji w której zdiagnozowano typ IIB, IIC, D zakłada się ortezy odwodzące (np. szelki Pavlika, szyna Tubingera czy rozwórka Koszli). W przypadku typu III i IV, czyli biodra podwichniętego, bądź zwichniętego, konieczne jest nastawienie w znieczuleniu ogólnym (często poprzedzone kilkutygodniowym wyciągiem pośrednim za kończyny dolne typu „over head” i unieruchomienie, które obejmuje obie kończyny dolne i biodra. W tym celu używany jest gips typu „human position”. Celem leczenia odwodzącego jest stymulowanie prawidłowego rozwoju i przebudowy panewki. Uważa się, gdy rozwojowa dysplazja stawu biodrowego zostanie wykryta zbyt późno (po 6-9 miesiącu życia), to nie ma już wystarczającego potencjału do przebudowy i wymaga leczenia operacyjnego, które sprowadza się do osteotomii kości udowych i miednicy. Takie zabiegi wykonuje się po 18 miesiącu życia dziecka.
Osobną grupę stanowią nienastawialne, nieodprowadzalne zwichnięcia stawów biodrowych stwierdzane przy urodzeniu tzw. zwichnięcia teratologiczne. W tych przypadkach nie podejmuje się leczenia zachowawczego i pierwotnie kwalifikuje do leczenia operacyjnego, które wykonuje się po 18 miesiącu życia dziecka.