Problem wad postawy oraz „zdrowego kręgosłupa” u dzieci jest medialny, zwłaszcza przy okazji rozpoczęcia roku szkolnego i sprowadzany do ciężkości plecaków szkolnych. Niestety takie podejście stanowi bardzo duże uproszczenie, ponieważ tworzenie się nieprawidłowości w zakresie postawy ma charakter wieloczynnikowy, a ciężkość plecaka szkolnego jest tylko jednym z problemów. Współcześnie schorzenia kręgosłupa dotyczą dzieci i młodzieży w wieku szkolnym. Najważniejsze znaczenie dla ich rozwoju ma nieodpowiedni tryb życia, brak wystarczającej aktywności fizycznej i spędzanie wielu godzin przed telewizorem czy komputerem w pozycji siedzącej. Prowadzi to do zaburzeń mięśniowych, które w konsekwencji mogą być przyczyną powstania zmian patologicznych osi ciała i rozwoju wad postawy. Schorzenia wynikające z nieprawidłowości postawy mają wpływ na wygląd dziecka, a także na jego sprawność fizyczną – obecnie i w przyszłości. Kręgosłup stanowi główną oś oraz środek asymetrii dla ciała. Wszelkie odchylenia, które powstają w wieku dziecięcym, ostatecznie prowadzą do rozwoju zmian zwyrodnieniowych i powstania zespołów bólowych kręgosłupa w przyszłości. Odpowiednie nawyki, czyli: poświęcanie większej ilości czasu na sport i ruch, zachowanie właściwej pozycji ciała podczas odrabiania lekcji i wiele innych, mogą zaprocentować w dorosłym życiu.
Czym jest wada postawy?
Samo zdefiniowanie pojęcia postawy jest trudne. Przez wiele lat powstało wiele teorii dotyczących tego, czym jest postawa i co oznacza „postawa prawidłowa”. Niestety do dziś nie ma zgody co do jej jednoznacznej definicji. Proponowane określenia, takie jak: Wolańskiego z 1959 – Prawidłowa postawa to taka, jaka występuje w dostatecznie dużym odsetku, aby można było ją uznać za znamienną dla danej klasy wieku – czy Karwańskiego z 1992 – Sylwetka, która jest wynikiem wpływu odziedziczalności kształtu ciała i utrzymującej się równowagi dynamicznej w obrębie zbioru cech psychomotorycznych i funkcjonalnych… Jest charakterystyczna dla populacji dzieci zdrowych – są teoriami ogólnymi i nieprecyzyjnymi. Problem z definicją jest przyczyną trudności w porównywaniu i ocenie badań prowadzonych wśród dzieci oraz pojawiania się chwytliwych medialnie informacji. Ocenia się, że wymagające leczenia wady postawy występują, w zależności od badań, u 30 do 60% uczniów w populacji ogólnej.
Problemem wad postawy jest to że rozwijają się powoli, i początkowo nie dają dolegliwości. W związku, z czym są bagatelizowane i niezauważane przez dzieci. Dorośli, przebywający na stałe z dzieckiem również mogą nie zauważyć wolno narastających wad. Często źródłem informacji o nieprawidłowościach są dziadkowie, dalsza rodzina lub nauczyciele. Istotną funkcję pełni również lekarz rodzinny (POZ). Nie powinno się bagatelizować wad postawy, ponieważ mogą prowadzić do powstania utrwalonych deformacji. Zgodnie z badaniami T. Kasperczyka, wyróżniamy trzy fazy tworzenia się wady:
- I okres – zmian czynnościowych. Jedne grupy mięśni ulegają osłabieniu i rozciągnięciu, w innych występuje wzmożone napięcie i ich skrócenie. Trwa od kilku tygodni do kilku miesięcy. Ten etap jest praktycznie nigdy niezauważany. Nie występują dolegliwości, a także nie są widoczne deformacje.
- II okres – powstawania przykurczów (mięśni, ścięgien, więzadeł). Jest to czas na interwencję, ponieważ postawa może zostać skorygowana bez większego wysiłku i interwencja ćwiczeniami korekcyjnymi może być całkowicie skuteczna. Okres ten może trwać przez kilka tygodni, miesięcy, a nawet lat. W tym okresie ćwiczenia korekcyjne dają możliwość likwidacji wady i powrotu na prawidłowy tor rozwojowy.
- III okres – zmian strukturalnych, czyli utrwalonych przykurczów. Wady postawy w tym okresie określamy jako patologiczne. Ćwiczenia korekcyjne pozwalają zapobiec dalszemu postępowaniu wady, jednakże całkowita jej likwidacja jest już niemożliwa i często wymaga złożonego postępowania rehabilitacyjnego.
Widoczne i utrwalone nieprawidłowości postawy mają wpływ zarówno na stan psychiczny dziecka (akceptacja wyglądu ciała) oraz somatyczny (bóle w późniejszym okresie, problemy z wydolnością ogólną i oddechową).
Wady postawy można podzielić ze względu na płaszczyzny ciała. Mogą to być wady:
- w płaszczyźnie strzałkowej (tył-przód), polegające na braku lub zwiększeniu krzywizn fizjologicznych kręgosłupa, czyli kifoz i lordoz;
- w płaszczyźnie czołowej (lewo-prawo), gdzie obserwuje się skrzywienia boczne, które nigdy nie są fizjologiczne;
- w płaszczyźnie poprzecznej, gdzie obserwuje się nieprawidłowości rotacyjne (skrętne, torsyjne).
Skolioza jest często błędnie zaliczana do wad postawy, ale jest schorzeniem o nieznanej etiologii, prowadzącym do deformacji we wszystkich trzech płaszczyznach.
