Laryngologia dziecięca zajmuje się diagnozowaniem, leczeniem i profilaktyką chorób gardła, nosa, uszu oraz innych struktur głowy i szyi u dzieci. Ze względu na anatomiczne i fizjologiczne różnice między dziećmi a dorosłymi, schorzenia laryngologiczne u najmłodszych wymagają specjalistycznego podejścia. Często dolegliwości te są związane z infekcjami, alergiami, zaburzeniami słuchu czy problemami z oddychaniem.
Najczęstszymi schorzeniami laryngologicznymi u dzieci są nawracające zapalenia górnych dróg oddechowych, zapalenia uszu oraz niedosłuch u najmłodszych. Główną przyczyną tych dolegliwości jest zazwyczaj przerost trzeciego migdałka (migdałka gardłowego) oraz migdałków podniebiennych. Powiększenie migdałków może powodować chrapanie w nocy i uczucie zatkanego nosa.
Zabieg laryngologiczny polegający na usunięciu (wycięciu) przerośniętego migdałka gardłowego. Przeprowadza się go w warunkach oddziału chirurgii jednego dnia, co pozwala małemu pacjentowi (dziecku) w tym samym dniu po zabiegu wrócić do domu. Adenotomię wykonuje się jeśli są określone wskazania. Objawami, w przypadku których, nie należy zwlekać z decyzją o zabiegu, jest niedosłuch wynikający z blokady trąbki słuchowej i gromadzenia śluzu w jamie bębenkowej oraz bezdech senny. Zabieg usunięcia migdałka gardłowego należy również rozważyć, gdy występuje stała blokada nosa, chrapanie, nawracające zapalenia ucha środkowego, zatok i gardła. Może być wykonany tradycyjnie lub endoskopowo.
Tonsillotomia, czyli częściowe usunięcie migdałków podniebiennych, polega na usunięciu przerośniętych części migdałków podniebiennych wystających poza łuki podniebienne. Tonsillotomię wykonuje się przede wszystkim u dzieci przy nadmiernym przeroście migdałków, ale bez cech stanu zapalnego. Zmniejszenie migdałków podniebiennych jest zasadne w przypadku ich znacznego przerostu, ale bez wywiadu nawracających zapaleń (anginy, ropni około migdałkowych) oraz powikłań odległych.
Tonsillektomia polega na całkowitym usunięciu migdałków podniebiennych. Jest to rutynowy zabieg chirurgiczny, pozwalający trwale rozwiązać problem przewlekłego zapalenia migdałków podniebiennych, szczególnie gdy metody zachowawcze nie przynoszą oczekiwanych efektów. Zabieg może być wykonany zarówno w znieczuleniu ogólnym, wówczas pacjent jest układany w pozycji leżącej z odgiętą do tyłu głową, jak i w znieczuleniu miejscowym w pozycji siedzącej. Migdałki podniebienne wraz z torebką są oddzielane od otaczających tkanek.
Najczęstszymi wskazaniami do zabiegu są: zaburzenia oddychania przez nos z bezdechami, wysiękowe zapalenie uszu z niedosłuchem, nawracające zapalenia nosa, gardła i uszu, wady zgryzu wymagające korekty stałym aparatem. Najczęściej z takim obrazem klinicznym mamy do czynienia u dzieci, a zabieg tonsillotomii łączy się z adenotomią ( = adenotonsillotomia). Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu ogólnym, przy pomocy różnych technik chirurgicznych – chirurgii klasycznej, elektrochirurgii, lasera, czy kriochirurgii. Zabieg wykonywany jest z dostępu przez jamę ustną.
Drenaż wentylacyjny jam bębenkowych wykonuje się w przypadku wysiękowego zapalenia ucha środkowego niereagującego na leczenie zachowawcze (leczenie farmakologiczne oraz zabiegi przedmuchiwania trąbek słuchowych). Leczenie operacyjne polega na usunięciu płynu zalegającego w jamie bębenkowej poprzez niewielkie (1,5-2mm) nacięcie błony bębenkowej, a następnie umieszczenie w wykonanym otworze drenu wentylacyjnego. Kształtem dren przypomina mikroskopijną szpulkę na nici z szerszymi kołnierzami po obu stronach wąskiej części środkowej, w której wykonany jest kanał zapewniający przepływ powietrza z przewodu słuchowego zewnętrznego do jamy bębenkowej. Długotrwała wentylacja ucha środkowego jest niezbędna do przywrócenia prawidłowego stanu błony śluzowej jamy bębenkowej i zmniejszenia ilości wydzielanego przez nią płynu.
Założenie drenu wentylacyjnego w uszach wykonuje się przez przewód słuchowy zewnętrzny, pod powiększeniem mikroskopu operacyjnego. U dzieci ten precyzyjny zabieg wymaga krótkotrwałego znieczulenia ogólnego (dożylnego), natomiast u osób dorosłych można wykonać go w znieczuleniu miejscowym. Typowe dreny wentylacyjne najczęściej wypadają samoistnie po upływie 6-9 miesięcy i znajdowane są w przewodzie słuchowym zewnętrznym podczas kontrolnej wizyty u laryngologa. W przypadku drenów zaprojektowanych do kilkuletniej wentylacji jamy bębenkowej konieczne jest ich usunięcie przez specjalistę.
Ze względu na małe wymiary i wagę, dreny wentylacyjne nie są wyczuwane przez pacjentów. Nie ograniczają również w istotny sposób ich aktywności: z drenami można normalnie myć głowę i pływać, uprawiać sport. Zabronione jest jedynie nurkowanie.
Decyzję o zabiegu podcięcia wędzidełka podejmuje logopeda w porozumieniu z laryngologiem. Bezwzględnym wskazaniem do zabiegu jest całkowite przyrośnięcie języka do dna jamy ustnej oraz sytuacje, w których krótkie wędzidełko utrudnia ruchy języka. Niewykonanie zabiegu skutkuje wadami wymowy oraz zgryzu, natomiast w okresie niemowlęcym utrudnia ssanie, połykanie a na kolejnym etapie rozwoju dziecka zakłóca żucie.
Frenulotomię wykonuje się zazwyczaj w pierwszych miesiącach życia oraz w przypadku cienkich, błoniastych wędzidełek. Jest to zabieg szybki i relatywnie prosty do przeprowadzenia. U noworodków może być wykonany bez znieczulenia, niemowlęta znieczula się powierzchniowo żelem lub lekiem w spray’u, a u dzieci starszych łączy się znieczulenie powierzchniowe z nasiękowym.
Frenuloplastyka języka jest zwykle wykonywana u dzieci po ukończeniu 1. roku życia i u dorosłych. Sporadycznie wykonywana jest również u niemowląt z trudną ankyloglosją tylną lub po nieskutecznych, wcześniejszych frenotomiach. Początkowy etap zabiegu jest identyczny z frenulotomią. Następnie odseparowuje się brzegi błony śluzowej od mięśnia bródkowo-językowego na szerokości około 5 mm. W niektórych przypadkach przecina się również włókna mięśnia bródkowo-językowego w celu odpowiedniego uwolnienia języka. Po zaopatrzeniu ewentualnych źródeł krwawienia brzegi rany zbliża się do siebie w linii pośrodkowej kilkoma pojedynczymi szwami wchłanialnymi. Ze względu na bardziej złożony charakter, frenuloplastyka przeprowadzana jest u dzieci w znieczuleniu ogólnym, którym może być sedacja dożylna, lub przerywana wentylacja gazami anestetycznymi. U starszych dzieci (tj. po ukończeniu 7 r.ż.) i pacjentów dorosłych plastyka wędzidełka języka wykonywana jest w znieczuleniu miejscowym.
